W minioną sobotę w Urzędzie Miasta i Gminy Gryfino miało miejsce spotkanie założycielskie sekcji ochrony środowiska „Rewitalizacja Międzyodrza”, inspirowanej przez członków Polskiego Związku Wędkarskiego. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele zrzeszonych w sekcji 12 kół wędkarskich, burmistrzowie i wójtowie z Chojny, Widuchowej, Gryfina i Kołbaskowa, a także przedstawiciele PGW Wody Polskie Zarządu Zlewni w Szczecinie. Na spotkaniu Wojciech Dzietczyk z Zarządu Zlewni w Szczecinie, wraz z przedstawicielem Konsultanta Wsparcia Technicznego Sweco Consulting, przedstawił bieżącą sytuację w realizacji projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry i Wisły, w szczególności dotyczącej rewitalizacji Międzyodrza.
Działania na obszarze Międzyodrza zdefiniowane jako „Przywrócenie walorów przyrodniczych Doliny Dolnej Odry poprzez poprawę zdolności retencyjnych i przeciwpowodziowych Międzyodrza” są częścią projektu współfinansowanego przez Bank Światowy pod nazwą Projekt Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry i Wisły. W pierwotnie przyjętych założeniach miały one polegać na zwiększeniu zdolności retencyjnej tego obszaru, poprzez przywrócenie funkcjonowania istniejących urządzeń hydrotechnicznych oraz przywrócenie przepływu wody w kanałach Międzyodrza. Zadanie to znajdowało się na liście inwestycji przewidzianych do realizacji w Planie Zarzadzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP), który jest strategicznym dokumentem ujmującym w sposób systemowy inwestycje istotne w ramach tworzenia bezpieczeństwa powodziowego. W PZRP ze względu na brak wystarczających danych do oceny efektu (znaczenia) dla ograniczenia skutków powodzi działań na Międzyodrzu oraz braku wystarczających danych środowiskowych do oceny zakresu prac możliwych do wykonania, nie dokonano końcowej oceny zasadności realizacji ww. zadania. Zweryfikowanie zasadności oraz określenie zakresu i rodzaju prac w postaci opracowania modelu hydrologiczno – przyrodniczego było jednym z elementów koniecznych do wykonania w ramach prac przygotowawczych. Odpowiedzialnym za realizację zadania jest PGW WP Zarząd Zlewni Szczecin przy wsparciu konsultanta pomocy technicznej, firmy Sweco Consulting.
Celem stworzenia modelu było opisanie skomplikowanych stosunków hydrologicznych i hydraulicznych obszaru Międzyodrza oraz umożliwienie przeprowadzania symulacji efektów i skutków planowanych prac. Wykonano także kompleksową oraz całoroczną inwentaryzację przyrodniczą, której celem była nie tylko ocena oddziaływania planowanych prac ale także diagnoza stanu istniejącego oraz prognoza zachodzących zmian. Wykonano również analizy, oparte przede wszystkim na badaniu zdolności obszaru do ograniczania emisji gazów cieplarnianych, mającej wpływ na zapobieganie zmianom klimatycznym. Przeprowadzono analizę osadów dennych kanałów Międzyodrza pod kątem zawartości substancji niebezpiecznych. Z przygotowanego modelu hydrologiczno-przyrodniczego wynika, że Międzyodrze w istniejącym stanie bierze udział w ograniczaniu skutków powodzi poprzez przyjmowanie części wód powodziowych jako naturalny polder zalewowy. Jednocześnie wyniki modelowania wskazują, że możliwe do zrealizowania działania (sterowanie poprzez przywrócenie działania urządzeń hydrotechnicznych, oczyszczenie części kanałów, naprawa istniejących wałów) nie podniosą w istotny sposób już istniejącej zdolności retencyjnej tego obszaru. Analizowany zakres prac uwzględniał potencjalne ograniczenia środowiskowe (przede wszystkim przyrodnicze). Analizy przyrodnicze (także z wykorzystaniem źródeł historycznym) wykazały, że zjawiska polegające na zarastaniu oraz lądowaceniu obszaru zachodzą bardzo dynamicznie i uległy przyśpieszeniu w ostatnich latach.
Wyniki modelowania wskazały, że całkowita pojemność Międzyodrza wynosi ok 140 mln m3 a planowane prace pogłębiarskie i utrzymaniowe mogą ją zwiększyć maksymalnie o ok 7 mln m3. Stanowi to kilka procent zapotrzebowania retencyjnego w związku z przejściem fali powodziowej. Wyniki przeprowadzonych symulacji wskazały, że wykorzystując obszar Międzyodrza jako sterowany zbiornik zalewowy i udostępniając istniejący potencjał w odpowiednim czasie, można opóźnić kulminację fali powodziowej o kilka godzin. Wykorzystanie obszaru Międzyodrza nie powoduje spłaszczenia fali powodziowej w fazie kulminacyjnej.
Badania były prowadzone w oparciu o odpowiednio dobrane metodyki oraz współpracę z wysokiej klasy specjalistami, dlatego wypracowane wnioski maja charakter merytoryczny i dobrze udokumentowany naukowo oraz zostały zweryfikowane w oparciu o praktyczną wiedzę zaangażowanych specjalistów. Niezależnie od powyższego, w czasie prac przygotowawczych, zgodnie z zasadą transparentności, na bieżąco informowano zainteresowane podmioty, w tym przyrodników, NGO oraz społeczności lokalne, o postępie prac oraz wypracowywanych wnioskach. Na wszystkich etapach umożliwiano oraz zachęcano zainteresowanych do wyrażania własnych opinii i zgłaszania uwag. Konsultant, we współpracy z PGW WP ZZ Szczecin uruchomił stronę internetową, na której dostępne są i były wszelkie istotne informacje dot. realizacji POPDOW-Zad.1A.1. W dbałości o należyty poziom komunikacji społecznej w aspekcie wdrażanego projektu uruchomiono w Gryfinie Punkt Konsultacyjny, gdzie wszyscy zainteresowani mogli uzyskać informacje i wyjaśnienia.
Z ww. powodów zaproponowano wykonie prac „utrzymaniowych”, których celem byłoby powstrzymanie wspomnianych zmian. Trzeba zaznaczyć, że prace nie mogą być objęte finansowaniem ze środków Banku Światowego i wymagają zapewnienia innych źródeł finansowania. Należy zaznaczyć, że eksperci byli zgodni w ocenie w zakresie kierunków zachodzących zmian, mieli jednak odmienne poglądy w zakresie ich znaczenia dla przyrody Międzyodrza. Część naukowców postrzega te zmiany jako naturalne i wpisujące się w ich standardowy charakter i przebieg. Ostatecznie taka diagnoza została przedstawiona PGW Wody Polskie, jako nadzorującemu realizację PZRP, które podjęło decyzję o rezygnacji z działań na Międzyodrzu. Głównymi przesłankami była rozbieżność zakresu proponowanych działań z założeniami PZRP oraz brak możliwości zagwarantowania utrzymania trwałości wywołanych efektów.
Obecnie przygotowywany jest Raport Zamknięcia, który stanowi posumowanie wykonanych prac oraz uzyskanych wyników. Jednym z celów przygotowania tego dokumentu jest wskazania kierunków (turystyka, ochrona przyrody, realizacja Planów Zadań Ochronnych N2K) oraz możliwości wykorzystania opracowanych materiałów w pozyskaniu środków na realizację działań na Międzyodrzu (Life +, RPO).
Zespół Komunikacji Społecznej i Edukacji Wodnej
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie
