Wody Polskie na Pomorzu Zachodnim: Chronimy Regę – budujemy tarliska
Rega jest jedną z największych rzek Pomorza Zachodniego. Ma długość 188 km i powierzchnię zlewni 2767 km2. Jej nurt wije się przez Pojezierze Zachodniopomorskie i Pobrzeże Szczecińskie uchodząc w Mrzeżynie do Bałtyku. W dolinie Regi istnieją dwa zbiorniki zaporowe: Likowo i Rejowice oraz kilka jazów, wyposażonych przez Wody Polskie w przepławki. Malownicza zlewnia Regi charakteryzuje się dużą mozaiką terenów leśnych i rolniczych. Znajdują się tutaj liczne i cenne obszary przyrodnicze, objęte strefami ochronnymi siedlisk i ptaków w ramach programu NATURA 2000 takie jak Wybrzeże Trzebiatowskie, Trzebiatowsko- Kołobrzeski Pas Nadmorski i Dorzecze Regi. Rega jest jedną z niewielu rzek w Polsce wciąż stanowiących korytarz wędrówek rozrodczych ryb wędrownych. Stworzenie dogodnych warunków migracji i rozrodu dla ryb w Redze stanowi główne działanie w Programie LIFE+ Rega, realizowanym przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.
W ramach Programu LIFE+ Rega, Wody Polskie wybudowały sztuczne naturopodobne tarliska dla ryb w miejscowości Gryfice i miejscowości Trzebiatów, o planowanej minimalnej powierzchni całkowitej min. 8.500 m², którą później zwiększono aż do prawie 9300m² tarlisk. Wbudowano prawie 3000 m³ kruszywa o odpowiednio dobranym uziarnieniu.
Czym w rzeczywistości jest tarlisko? Wbrew pozorom nie wystarczy wsypać do rzeki odpowiednio dużo kamieni i żwiru. Tarlisko to złożony obiekt, na który składają się pryzmy żwirowo- kamienne ułożone w sposób umożliwiający naturalne rozłożenie się kruszywa w korycie zgodnie jego kształtem i prędkością przepływu wody. Dobrze wykonane tarliska dają szansę na powiększenie populacji ryb, zarówno wędrownych, jak i tych występujących pospolicie w rzece, poprzez stworzenie im miejsc o dogodnych warunkach do rozrodu. Tarliska Charakteryzują się luźnym, czystym, nie zamulonym okrągłym żwirem o średnicy w przedziale od 5 do ponad 100 mm, co można często obserwować gołym okiem z brzegu rzeki. Dzięki przepływowi wody między ziarnami żwiru możliwe jest natlenienie i ochłodzenie złożonej w nim ikry ryb o wysokich wymaganiach tlenowych jakimi są ryby łososiowate.
Wykonane w taki sposób tarliska nie powodują żadnych niepożądanych zmian parametrów cieku, nie przyczyniają się do podpiętrzania wody, ani nie zwiększają ryzyka wystąpienia powodzi. Jest to działanie renaturyzacyjne, przywracające naturalne walory środowiskowe ekosystemów wodnych, tym samym zwiększające atrakcyjność rzeki dla ryb łososiowatych, a także wszelkich innych gatunków. Poprzez lokalne zróżnicowanie prędkości i przepływu wody, tarliska przyczyniają się również do wzrostu procesu samooczyszczania Regi, powodując podnoszenie, oraz usuwanie warstw namułowych. Proces ten powoduje, że dobrze wykonane tarliska mogą pełnić swoją funkcję przez długie lata.
Już w pierwszych dnia od wykonania tarliska w m. Gryfice zaobserwowano w jego miejscu przepływającego pstrąga potokowego. Z obserwacji okolicznych mieszkańców wynika, że w obszarze tego tarliska regularnie pojawiają się ławice ryb, nierzadko grupy pstrąga potokowego, okazałe płocie, klenie czy szczupaki. Udało się również odnotować odbycie tarła przez certę, oraz zbudowane gniazda troci wędrownej, co jest potwierdzeniem skuteczności oraz uzasadnieniem budowy tego typu obiektów.
Na podstawie badań porównawczych tarlisk, przeprowadzonych w latach 2012 i 2020-2021 na zlecenie Wód Polskich, stwierdzono, że Program LIFE+ Rega istotnie wpływa na warunki rozrodu i lokalizację tarlisk ryb wędrownych. W czasie ostatniego liczenia stwierdzono 157 gniazd tarłowych, zlokalizowanych na Redze i jej dopływach. Także na tarliskach w Trzebiatowie i w Gryfiach, które wykonano w ramach Programu LIFE+ stwierdzono gniazda tarłowe, co jednoznacznie dowodzi zasadności podejmowania działań renaturyzacyjnych oraz ich skuteczność. Gniazda tarłowe są to wgłębienia w dnie rzeki, tworzone w obrębie tarliska przez samice ryb łososiowatych w momencie przystąpienia do tarła. W takich dołkach, zbudowanych ze żwiru i drobnych kamyczków, składana jest później ikra, co ma zapewnić jej bezpieczeństwo i prawidłowe warunki rozwoju. Przepławki otworzyły migrującym rybom dostęp do cieków do tej pory dla nich zamkniętych. Gniazda tarłowe pojawiły się między innymi na Drenie Mirosławickiej, Rekowej, Sąpólnej i Uklei, na których w 2012 nie było ich w ogóle. Dzięki temu można zaobserwować tendencję ryb migrujących do docierania coraz dalej w górę rzek. Daje to szanse na znaczące wzmocnienie populacji i zapewnienie optymalnych warunków rozwoju i wzrostu nowych pokoleń ryb, które staną się stałym elementem ichtiofauny Regi.
